3.8 Projecten

Wat willen we bereiken?

Met Hart van de Heuvelrug brengen we versnipperde natuur weer met elkaar in verbinding en creëren we tegelijkertijd ruimte voor woningen, bedrijven en zorgprojecten. 
 
De gemeenten Soest en Zeist en de provincie hebben op 5 juni 2015 ingestemd met de   samenwerkingsovereenkomsten Hart van de Heuvelrug en Vliegbasis Soesterberg. Doel van het programma Hart van de Heuvelrug is het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit, onder meer door twee ecologische verbindingen te maken. Daarnaast zorgt dit programma voor meer ruimte voor wonen, werken, zorg en recreatie.  
Belangrijk uitgangspunt in de uitvoering: de opbrengsten van de rode projecten (het ontwikkelen van woon- en werklocaties) zorgen voor de financiering van de groene projecten (ontwikkeling van natuur en recreatie). Daarnaast is het aantal hectare ontwikkeld gebied dat we toevoegen in balans met het aantal hectare aan groengebied.

Er zijn al veel projecten gerealiseerd, met name groene. De provincie Utrecht, gemeente Soest, gemeente Zeist en het Utrechts Landschap werken de komende jaren intensief samen om ook de overige projecten te realiseren en af te ronden. Dit gaat vooral om het ontwikkelen van woon- en werklocaties. Het programma loopt naar verwachting door tot eind 2025.  Een langjarig programma als Hart van de Heuvelrug/ Vliegbasis Soesterberg dat al loopt sinds 2004, vraagt van alle betrokken partijen dat zij continue anticiperen op ontwikkelingen in de maatschappij en veranderingen in beleid. Dit wordt zo goed mogelijk ingepast in de diverse deelprojecten van het programma.

De provincie Utrecht is financieel eindverantwoordelijk voor het totale programma. We gaan in de begroting 2022 alleen in op de projecten die onder onze regie worden uitgevoerd. De financiële verantwoording en terugkoppeling van de gemeentelijke projecten vindt plaats via de jaarlijkse actualisatie van de grondexploitaties (in maart) en de jaarlijkse tussenrapportages (in september). 

Wat gaan we daarvoor doen?

De provincie Utrecht is binnen Hart van de Heuvelrug verantwoordelijk voor de volgende projecten:  

Hart van de Heuvelrug:  

• Harlanterrein   
• Oostelijke Corridor  

• Kamp van Zeist  
• Bedrijventerrein Richelleweg  
• Woonwijk Sortie 16   

Vliegbasis Soesterberg:  

• Woonwijk Vliegbasis Soesterberg  

• Kavels Westflank   
• Park Vliegbasis Soesterberg  
• Corridor Camp New Amsterdam  

Hart van de Heuvelrug 
Harlanterrein
De verkoop van de gronden aan Het Utrechts Landschap is nog niet afgerond. Er is provincie breed een discussie over een op te nemen kwalitatieve verplichting. Zodra dit punt wordt beslecht kan de overeenkomst afgerond worden en kunnen we het project ook financieel afsluiten.  

Oostelijke Corridor  
De Oostelijke Corridor is een heidecorridor die over de Vliegbasis Soesterberg naar het westen loopt en bestaat uit onder meer drie ecoducten: Ecoduct Op Hees, Ecoduct Boele Staal en Ecoduct Leusderheide. Momenteel is de verkoop van de grond boven op het Ecoduct Boele Staal in voorbereiding. Het ecoduct blijft in eigendom en beheer van de Provincie, het gebied boven op het ecoduct verkopen wij aan een derde partij. Eerder was het plan om deze partij te selecteren via een openbare procedure, maar op basis van onderzoek wordt dit niet kansrijk verwacht. We starten met meerdere natuurbeherende partijen gesprekken over overdracht van deze gronden. We verwachten de afronding hiervan in het najaar van 2022.  

Kamp van Zeist  
Het deel van Kamp van Zeist dat we willen vergroenen, is tot eind 2021/ begin 2022 nog in gebruik door en in eigendom van Defensie. De provincie wil het terrein aankopen, inrichten en doorleveren aan het Utrechts Landschap. De onderhandelingen daarover tussen provincie, het ministerie van Defensie en het Utrechts Landschap zijn na het akkoord van Gedeputeerde Staten op 31 maart 2020 gestart. We verwachten begin 2022 afspraken over de grondoverdracht en de toekomstige inrichting en overdracht van het terrein te kunnen vastleggen.

Beoogd resultaat 2022  

• Ondertekening koopovereenkomst tussen Defensie en Provincie Utrecht 
• Ondertekening overeenkomst tussen Provincie Utrecht en Het Utrechts Landschap over doorleveren van het terrein aan Het Utrechts Landschap, ná inrichting van het gebied 
• Een tijdelijk beheerplan voor het terrein 

Richelleweg
Richelleweg is een duurzaam bedrijventerrein. De laatste kavel is verkocht. Overdracht van de openbare ruimte op het bedrijventerrein aan de gemeente Soest vindt plaats in 2021 en dan zal het project financieel worden afgesloten.

Sortie 16  
Hier ontwikkelen we een nieuwe woonwijk. De planontwikkeling op Sortie 16 is al van start. Er is een gebiedsvisie vastgesteld en een ontwerp bestemmingsplan ligt ter visie. Streven is begin 2022 het bestemmingsplan te kunnen laten vaststellen door de gemeenteraad van Zeist. Daarnaast wordt een ontheffing Wet Natuurbescherming voorbereid.  In samenhang met de woonwijk vliegbasis Soesterberg werken aan de oprichting van een kwaliteitsteam om de gewenste stedenbouwkundige en architectonisch kwaliteit tijdens de uitvoering te borgen. Tevens werken we aan een ambitiedocument om de duurzaamheidsaspecten vast te leggen ten behoeve van de aanbestedingsdocumenten van marktpartijen. Planning van de voorgenomen gronduitgifte is tussen 2023 en 2025.  
 
Beoogd resultaat 2022  

• Voorleggen van bestemmingsplan Sortie 16 aan de gemeenteraad van Zeist ter vaststelling 
• Indienen verzoek tot ontheffing voor de Wet Natuurbescherming 
• Oprichten kwaliteitsteam (in samenhang met vliegbasis Soesterberg)
• Ambitiedocument duurzaamheid ten behoeve van de aanbesteding van marktpartijen.  

Woonwijk Vliegbasis Soesterberg  
Een deel van de voormalige vliegbasis, circa 20 ha, heeft de bestemming ‘wonen’ gekregen. Hier ontwikkelt de Provincie Utrecht in nauwe samenwerking met de gemeente Zeist, gemeente Soest en Utrechts Landschap een nieuwe duurzame woonwijk (225 - 250 woningen) die qua sfeer en beleving bij het bijzondere landschap past. Deze woonwijk bevindt zich in de planontwikkelingsfase.  

Procedures rond de ontheffing Wet Natuurbescherming, een wijzigingsplan in het kader van de ruimtelijke ordening en het saneren en kostenverhaal van de PFOS zijn hierbij de meest afhankelijke activiteiten voor de ontwikkeling van de woonwijk. Voor het realiseren van de woonwijk beogen we de eerste marktpartij(en) in 2022 te selecteren. Afhankelijk van het besluit in najaar 2021/ voorjaar 2022 zal mogelijk de projectorganisatie in 2022 extern worden gebracht. Deze organisatie zal medio 2022 gereed moeten zijn.  
 
Saneringsvisie PFOS: de saneringsmogelijkheden voor de ernstige verontreiniging met PFOS ter plaatse van de voormalige brandweerkazerne worden in samenwerking met Defensie onderzocht. Met het Rijk wordt samengewerkt, maar er is sprake van een onderhandelingssituatie over de kosten als gevolg van de bodemverontreiniging met PFAS. Daarnaast is de Provincie belast met bescherming van de strategische grondwaterreserve en heeft ze ook een bevoegd gezag-rol in zake de normstelling in grond en grondwater. In lijn hiermee heeft de provincie in 2021 eigen beleid vastgesteld over de omgang en normering van PFAS/PFOS bij het uitblijven van rijksbeleid, zeker zolang het Rijk geen generieke interventiewaarden heeft afgekondigd. Uit bodemonderzoek is inmiddels helder hoe groot de verontreiniging van de in de woonwijk gelegen grond is. Nader onderzoek wordt nog uitgevoerd op de grondwaterverontreiniging. Door dit nadere onderzoek lopen de onderhandelingen over kostenverhaal langer door. De verwachting is dat deze in het najaar 2021/ voor jaar 2022 worden afgerond. De saneringsvisie is onderdeel van het uitvoeren van het vastgestelde plan van aanpak met Defensie. De visie wordt in het najaar vastgesteld. Na vaststelling van een voorkeursvariant voor de sanering zal hier een kostenraming bij worden gemaakt en zal er met Defensie onderhandeld worden over kostenverhaal. Dit wordt in het najaar 2021/voorjaar 2022 verwacht. De provincie hanteert bij de onderhandelingen het uitgangspunt dat de partij verantwoordelijk voor de vervuiling ook de partij is die de saneringskosten draagt binnen de gemaakte privaatrechterlijke afspraken en het publiekrechterlijk spoor van kostenverhaal binnen de Wet bodembescherming. Bij deze laatste is in januari 2021 door een uitspraak van de Raad van State de beschikking van ernst en spoed van de verontreiniging van de woonwijk in stand gebleven en onherroepelijk.   
 
Beoogd resultaat 2022  

• Onherroepelijke ontheffing Wet Natuurbescherming  

• Vaststellen wijzigingsplan 2 door de gemeente Soest en wijzigingsplan 3 door de gemeente Zeist  
• Ruimen van de niet gesprongen explosieven in open veld is afgerond  
• Afronden mitigerende maatregelen voor de veldleeuwerik op de vliegbasis ten behoeve van de woonwijk 
• Saneringsplan voor de PFOS-verontreiniging is vastgesteld  
• Overeenkomst met Defensie over kostenverhaal van de PFOS-sanering  

• PFOS-sanering is aanbesteed  
• Aanbesteding marktpartijen voor grondverkoop is gestart (afhankelijk van verkoopstrategie) 
• (Externe) projectorganisatie is opgericht en actief (afhankelijk van GS en PS-besluit 2021) 

Kavels Westflank   
Als onderdeel van de gebiedsontwikkeling zijn er naast de ontwikkeling van de woonwijk Vliegbasis Soesterberg nog twee kleinere rode projecten binnen de voormalige vliegbasis, namelijk de bouwkavels Amersfoortsestraat (december 2016 verkocht) en de verkoop van bouwkavels Westflank: een terrein van circa 1,5 hectare aan de Dolderseweg dat in de verkoop kan ten behoeve van woningbouw.  
 
De kaders en uitgangspunten hiervoor zijn in het vierde kwartaal van 2020 vastgesteld, waarbij besloten is dat het bestemmingsplan moet worden herzien. De voorbereidingen hiervan worden in 2021 getroffen. De procedure zal eind 2021 / begin 2022 worden gestart. Afhankelijk van eventuele zienswijzen en bezwaar op de vaststelling van het bestemmingsplan kunnen de kavels in 2022 in de verkoop, wanneer is besloten tot privaatrechtelijke borging van het advies van de provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit.

Beoogd resultaat 2022  

• In verkoop brengen van de kavels Westflank (afhankelijk van eventuele zienswijzen op bestemmingsplan).

Park Vliegbasis Soesterberg  
In samenwerking met een landschapsarchitect en met de gemeenten Soest en Zeist is een plan uitgewerkt voor het verbeteren van de toegankelijkheid en beleving van het park, o.a. door uitbreiding van de padenstructuur en betere bebording.  De laatste werkzaamheden worden in 2022 uitgevoerd.

In het park worden mitigerende maatregelen uitgevoerd voor de duurzame instandhouding van de veldleeuwerik. Dit ten behoeve van de Wet Natuurbescherming.

We werken in samen met de gebiedspartners aan een ruimtelijke afstemmingskader voor culturele programmering op de vliegbasis. Dit om helderheid te geven welke activiteiten op deze bijzondere locatie kunnen plaatsvinden.
 
Beoogd resultaat 2022  

• Uitvoering van de maatregelen in het kader van de ontheffing Wet Natuurbescherming  
• Uitvoering van fase 2 van padenplan
• Afronding ruimtelijk afstemmingskader culturele programmering.  

Camp New Amsterdam  
Eén van de resterende opgaven is het realiseren van een verbinding in de westelijke ecologische corridor. Deze verbinding loopt midden door Camp New Amsterdam (CNA), dat nog steeds in eigendom en gebruik is bij het Rijk/Defensie. De boscorridor loopt over de westkant van de basis via CNA en de voormalige militaire shelters naar het inmiddels gerealiseerde ecoduct over het spoor bij Den Dolder. Het gebied CNA vormt een belangrijke verbinding tussen de bos- en heidegebieden van de Utrechtse Heuvelrug. Deze corridor versterkt de bestaande hoge ecologische waarden op de voormalige Vliegbasis Soesterberg en vormt een uitbreiding van het Natuur Netwerk Nederland. Er is een inrichtingsplan opgesteld voor deze corridor. Defensie is en blijft eigenaar van dit terrein. We voeren gesprekken met Defensie en het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) over de uitvoering van het inrichtingsplan.

Beoogd resultaat 2022  

• Overeenkomst met Defensie en RVB met afspraken over de uitvoering van de inrichting van het terrein.

Wat gaat dat kosten?

Bij het vaststellen van de Jaarrekening 2018 is de financiële verantwoording van het programma aangepast:  

• De rode projecten in het kader van de ontwikkelingen in wonen en werken- woonwijk Vliegbasis Soesterberg, Sortie 16 en bedrijventerrein Richelleweg - blijven verantwoord onder de Voorraden (VRD  
• De groene projecten, met de ontwikkelingen in natuur, zijn onder de vaste activa opgenomen:  
• Projecten waarbij de grond nog in eigendom is van de provincie vallen onder de Materiële vaste activa (MVA); dit betreft de projecten Oostelijke Corridor en het Harlanterrein  

• Projecten waarbij de grond is overgedragen aan derden vallen onder de Immateriële vaste activa (IVA), Bijdragen in activa van derden; dit zijn de projecten Park Vliegbasis Soesterberg en het Beheerfonds, waarin de resultaten van de afgesloten projecten opgenomen zijn. 

Conform het BBV wordt er op de rode projecten tussentijdse winst genomen, volgens de Percentage of Completion (POC)-methode en op de afgesloten projecten in de Immateriële vaste activa (IVA) wordt jaarlijks afgeschreven. De hieruit voortkomende financiële gevolgen worden in Programma 1 (Ruimtelijke Ontwikkeling) verantwoord en het voordeel wordt afgewikkeld naar in 2022 ingestelde bestemmingsreserve. Met deze reserve geeft de Provincie Utrecht invulling aan het contractueel overeengekomen beheerfonds. Het programma Hart van de Heuvelrug/Vliegbasis Soesterberg heeft de vorm van een gesloten grondexploitatie. De investeringen in de gebiedsontwikkeling worden gedekt met de opbrengsten uit het programma en pas bij afronding van het geheel (beoogd in 2025) wordt het saldo verrekend met de algemene middelen.  

Het programma staat niet als geheel op de begroting van de provincie, maar is verdeeld: 

• De lasten en baten van de rode projecten worden op Programma 1 (Ruimtelijke Ontwikkeling) begroot en verantwoord en daarna overgeheveld naar de post Voorraden op de balans. Per saldo lopen deze bedragen op Programma 1 op nul. 
• De lasten en baten van de groene projecten worden rechtstreeks in de Materiële vaste activa (MVA) en Immateriële vaste activa (IVA) begroot en verantwoord. 

• Op Programma 1 worden, naast de bedragen genoemd onder de 1e bullet, zowel de verplichte afschrijvingslast van de afgesloten projecten als de winstneming volgens de POC-methode begroot en verantwoord. Ook de hieraan gekoppelde afwikkeling naar de bestemmingsreserve wordt in de begroting en verantwoording opgenomen. 

Meerjarenbegroting 2021-2025  
De meerjarenbegroting van het programma Hart van de Heuvelrug/Vliegbasis Soesterberg is gebaseerd op de Mastergrondexploitatie Hart van de Heuvelrug 2021 en de Grondexploitatie Vliegbasis Soesterberg, beide vastgesteld op 16 maart 2021. 

De prognose voor de gebiedsontwikkeling als geheel is als volgt:

Jaarschijf 2022
Voor de onderdelen waarvan de uitvoering bij de provincie ligt, worden in de Grexen 2021 onderstaande investeringen voor 2022 en tot het einde van het programma verwacht. Daar waar de ontwikkelingen in 2021 aanleiding geven tot aanpassingen en/of verschuivingen, wordt er een bijstelling in de Zomernota 2022 opgenomen.

Begroting op programma 1. Ruimtelijke ontwikkeling
Zoals eerder aangegeven, worden de investeringen en opbrengsten van de rode projecten opgenomen in Programma 1, zowel de lasten en de baten als de overboeking naar de Voorraden, per saldo 0. Het gaat hierbij om de projecten Sortie 16 en Woonwijk VBS, in totaal € 4,4 mln. aan lasten en € 5,1 mln. aan baten in 2021.

Het verwachte verloop van de overige onderdelen op Programma 1 is:

Verwacht saldo van de reserve per 31-12-2022 is € 1,6 mln.

Risico's en te treffen beheersmaatregelen

Het saldo van de projectresultaten van Hart van de Heuvelrug komt uiteindelijk voor rekening en risico van de provincie; voor Vliegbasis Soesterberg zijn met de gebiedspartners apart afspraken gemaakt over de verdeling van het risico. 
Met het uitvoeren van de grondexploitatie lopen wij risico’s ook na het nemen van beheersmaatregelen. Risico’s waarvan de kans dat zij op optreden minder dan 50% is, dekken we uit het weerstandsvermogen (zie de betreffende paragraaf). Voor risico’s boven de 50% dienen we een voorziening te vormen.  
Bij grondexploitaties is sprake van risico’s en kansen. Ook met de kansen dienen we rekening te houden. Kansen zijn bijvoorbeeld geraamde kosten die lager uitvallen of opbrengsten hoger uitvallen dan aanvankelijk geraamd.  
Alle risico’s zijn gekwantificeerd als lager dan 50%, deze zijn opgenomen in het weerstandsvermogen. Het resultaat is volgens de huidige exploitatie positief, van een voorziening is derhalve geen sprake.  

Top 5 Risico’s  
 De vijf voornaamste risico’s binnen de provinciale projecten van het programma: